Έφυγε σήμερα το πρωί σε ηλικία 96 ετών αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο έργο μουσικό και όχι μόνο, ο αγαπημένος μας κορυφαίος μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης αφήνοντας ένα τεράστιο πένθος στους μουσικούς κύκλους της χώρας μας.
Ο Μίκης Θεοδωράκης γεννήθηκε στη Χίο στις 29 Ιούλη 1925. Εκεί είχαν εγκατασταθεί οι γονείς του μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Η καταγωγή του πατέρα του ήταν από την Κρήτη και της μητέρας του από τη Μικρά Ασία.
Στα παιδικά του χρόνια γνώρισε πολλές μετακινήσεις λόγω της δουλειάς του πατέρα του. Χίος, Μυτιλήνη, Σύρος, Αθήνα, Γιάννενα, Κεφαλλονιά, Πάτρα, Πύργος, Τρίπολη μέχρι το 1943 και στη συνέχεια Αθήνα. Απάγκιο και απασχόληση για τον Μίκη Θεοδωράκη γίνεται η μουσική. Το 1943 ερχόμενος στην Αθήνα περνά την πόρτα του Ωδείου Αθηνών.
Το έργο του αντηχεί όλη τη μεγάλη πορεία και τις περιπέτειες του λαϊκού κινήματος του 20ού αιώνα. Ήταν και αυτός μέλος της γενιάς που ανδρώθηκε στην Αντίσταση, που πάλεψε για να έρθουν καλύτερες μέρες στον τόπο μας και γι' αυτή του την απόφαση διώχτηκε, φυλακίστηκε, εξορίστηκε, συνέχισε να παλεύει και να δημιουργεί.
Στα χρόνια της Κατοχής παλεύει οργανωμένα μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ. Παίρνει μέρος στις μάχες του Δεκέμβρη του '44 μέσα από τις γραμμές του 1ου Λόχου του 1ου Τάγματος του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, που είχε τη βάση του στην Άνω Νέα Σμύρνη. Τον Ιούλιο του 1947 συλλαμβάνεται και εξορίζεται στην Ικαρία. Τον χειμώνα του 1949 εξορίζεται στη Μακρόνησο και βασανίζεται φριχτά.
Μετά τη Μακρόνησο εγκαθίσταται σε ένα χωριό στην Κρήτη και στη συνέχεια, με σκληρές θυσίες των γονιών του, μεταβαίνει στην Αθήνα.
Το 1950 αποφοιτά από το Ωδείο με δίπλωμα στην αρμονία, αντίστιξη και φούγκα.
Το 1953 παντρεύεται τη Μυρτώ Αλτίνογλου και μαζί αποκτούν δυο παιδιά, την Μαργαρίτα και τον Γιώργο.
Το 1954 με υποτροφία εγκαθίσταται στο Παρίσι όπου εγγράφεται στο Conservatoire και σπουδάζει μουσική ανάλυση με τον Olivier Messiaen και διεύθυνση ορχήστρας με τον Eugène Bigot. Συνεχίζει το συμφωνικό του έργο και γράφει μερικά από τα σπουδαιότερα συμφωνικά του έργα.
Το 1957 του απονέμεται το πρώτο βραβείο του Φεστιβάλ της Μόσχας από τον Σοστακόβιτς για το έργο του, Suite No 1 για πιάνο και ορχήστρα.
Το 1958, ευρισκόμενος στο Παρίσι, παίρνει στα χέρια του την επανέκδοση του «Επιταφίου» του Γιάννη Ρίτσου. Ο ομώνυμος δίσκος κυκλοφορεί το 1960 και αποτελεί το ορόσημο για την είσοδο του συνθέτη στο χώρο της λαϊκής μουσικής. Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν ο πρώτος που έβαλε στο στόμα του απλού λαού λόγια μεγάλων ποιητών, μέσα από τη μελοποίηση των στίχων τους. Το 1964 κυκλοφορεί το αριστούργημα «Άξιον Εστί», σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη.
Το 1963, μετά τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη, δημιουργείται η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη και ο Μίκης Θεοδωράκης αναλαμβάνει Γραμματέας της. Εκλέγεται στο κοινοβούλιο ως βουλευτής της ΕΔΑ.
Το 1966, μελοποιεί τη «Ρωμιοσύνη». Τη «Ρωμιοσύνη» είχε γράψει ο Γιάννης Ρίτσος την περίοδο 1945-46.
Τον Μάη του 1967 ο Θεοδωράκης συνελήφθη από τη χούντα. Μπουμπουλίνας, απομόνωση, φυλακές Αβέρωφ, η μεγάλη απεργία πείνας, νοσοκομείο, αποφυλάκιση και κατ΄ οίκον περιορισμός, εκτόπιση με την οικογένεια στη Ζάτουνα Αρκαδίας, στρατόπεδο Ωρωπού. Όλο αυτό το διάστημα συνθέτει συνεχώς. Στον Ωρωπό η κατάσταση της υγείας του επιδεινώνεται.
Ξεσπάει ένα κύμα διαμαρτυριών στο εξωτερικό διεκδικώντας την απελευθέρωσή του. To 1970 φυγαδεύεται στο Παρίσι.
Με την πτώση της δικτατορίας, η μουσική του Μίκη ακούγεται πλατιά σε συγκεντρώσεις και μεγάλα στάδια. Το 1983 του απονέμεται το Βραβείο «Λένιν».
Ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε όλα τα είδη της μουσικής: όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, ορατόρια, μπαλέτα, χορωδιακή εκκλησιαστική μουσική, μουσική για αρχαίο δράμα, για θέατρο, για κινηματογράφο, έντεχνο λαϊκό τραγούδι, μετασυμφωνικά έργα.
Επίσης έχει γράψει πολλά βιβλία, που έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες.
Κυριότερα μουσικά έργα του Μίκη Θεοδωράκη
Κύκλοι τραγουδιών: Τα Παιδικά, Επιτάφιος, Επιφάνια, Πολιτεία Α΄,Β΄,Γ΄και Δ΄, Λιποτάκτες, Μικρές Κυκλάδες, Μαουτχάουζεν, Romancero Gitano, Θαλασσινά Φεγγάρια, Ο Ήλιος και ο Χρόνος, 12 Λαϊκά, Νύχτα Θανάτου, Αρκαδίες, Τα τραγούδια του Αγώνα, Τα τραγούδια του Ανδρέα, 18 Λιανοτράγουδα, Μπαλλάντες, Στην Ανατολή, Τα Λυρικά, Χαιρετισμοί, Επιβάτης, Ραντάρ, Διόνυσος, Φαίδρα, Καρυωτάκης, Τα πρόσωπα του ήλιου, Μνήμη της πέτρας, Ως αρχαίος άνεμος, Μήπως ζούμε σ΄άλλη χώρα;, Μια θάλασσα γεμάτη μουσική, Η Βεατρίκη στην οδό μηδέν, Ασίκικο Πουλάκη, Λυρικώτερα, Λυρικώτατα, Σερενάτες.
Μουσική για θέατρο: Το τραγούδι του νεκρού αδελφού, Ένας Όμηρος, Εχθρός Λαός, Προδομένος Λαός, Καποδίστριας, Χριστόφορος Κολόμβος, Περικλής, Αυτό το δέντρο δεν το λέγανε υπομονή, Το θεριό του Ταύρου, Μάκβεθ.
Μουσική για Αρχαίο Δράμα: Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες), Αντιγόνη, Ιππείς, Λυσιστράτη, Προμηθεύς Δεσμώτης, Οιδίπους Τύραννος, Εκάβη, Ικέτιδες, Τρωάδες, Φοίνισσες, Αίας.
Μουσική για κινηματογράφο: Ζορμπάς, Ζ, Σέρπικο, Ιφιγένεια, Ηλέκτρα, Όταν τα ψάρια βγήκαν στη στεριά, Σουτιέσκα (Τίτο), Μπιριμπί, Φαίδρα, Κατάσταση Πολιορκίας, Actas de Marusia.
Ορατόρια: Άξιον Εστί, Μαργαρίτα, Επιφάνια Αβέρωφ, Κατάσταση Πολιορκίας, Πνευματικό Εμβατήριο, Requiem, Canto General, Θεία Λειτουργία, Λειτουργία για τα παιδιά που σκοτώνονται στον πόλεμο.
Συμφωνικά και Μουσική Δωματίου: 1η, 2η, 3η 4η, 7η Συμφωνία, Κατά Σαδδουκαίων, Canto Olympico, Τρίο, Σεξτέτο, Το Πανηγύρι της Αση-Γωνιάς, Ελληνική Αποκριά, Κύκλος, Σονατίνα για πιάνο, Σουίτα αρ. 1, 2 και 3, Σονατίνα αρ. 1 και αρ. 2 για βιολί και πιάνο, Οιδίπους Τύραννος, Κοντσέρτο για πιάνο, Ραψωδία για τσέλο και ορχήστρα, Sinfonietta, Adagio.
Μπαλέτα: Οι Εραστές του Τερουέλ, Αντιγόνη, Ζορμπάς.
Όπερες: Καρυωτάκης (Οι μεταμορφώσεις του Διονύσου), Μήδεια, Ηλέκτρα, Αντιγόνη, Λυσιστράτη.
Ορμητικός, εμπνευσμένος και φλεγόμενος από το πάθος της προσφοράς στο λαό, ο Θεοδωράκης κατόρθωσε να χωρέσει στο μεγαλειώδες έργο του όλο το έπος της λαϊκής πάλης του 20ού αιώνα στη χώρα μας. Άλλωστε, μέρος αυτού του έπους υπήρξε και ο ίδιος.
Η μουσική του Μίκη είναι ζυμωμένη με όλα εκείνα τα υλικά που φτιάχνουν τη μεγάλη τέχνη, την τέχνη που συλλαμβάνει το σφυγμό της εποχής της και προαισθάνεται το επερχόμενο. Το αίσθημα, το φρόνημα, η μνήμη και η πείρα του λαού που αγωνίζεται, είναι η πηγή της έμπνευσής του. «Ό,τι φτιάξαμε το πήραμε από το λαό και στο λαό το επιστρέφουμε» έλεγε και αυτό δεν ήταν σεμνοτυφία. Ο Θεοδωράκης είχε βαθιά συνείδηση ότι για το προσωπικό του καλλιτεχνικό κατόρθωμα σπουδαίο ρόλο έπαιξε η εποχή του.
Είχε απόλυτη επίγνωση ότι στον ιδιαίτερο τρόπο και το δυναμισμό της τέχνης του αντανακλούσαν οι πράξεις του λαού κι ότι η δική του συμμετοχή στη λαϊκή δράση, παρότι τον αποσπούσε σε κάποιο βαθμό από τη δημιουργία του, ήταν το οξυγόνο της. «Ο καλλιτέχνης που ζει και δημιουργεί μέσα στην πάλη, εξασφαλίζει ξεχωριστή θέση για το έργο του» δήλωνε. Το έργο του είναι λαμπρή απόδειξη ότι η μεγάλη τέχνη είναι πάντα πολιτική είτε το επιδιώκει είτε δεν το επιδιώκει ο δημιουργός της.
Ο Μίκης Θεοδωράκης, προαισθανόμενος το τέλος της ζωής του, είχε επικοινωνήσει τηλεφωνικά με τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα, δίνοντάς του το στίγμα των τελευταίων του επιθυμιών. Στην προσωπική του επιστολή στις 5 Οκτωβρίου 2020, προς τον Δημήτρη Κουτσούμπα, έγραφε:
«Τώρα στο τέλος της ζωής μου, την ώρα των απολογισμών, σβήνουν απ’ το μυαλό μου οι λεπτομέρειες και μένουν τα "Μεγάλα Μεγέθη". Έτσι βλέπω ότι τα πιο κρίσιμα, τα δυνατά και τα ώριμα χρόνια μου τα πέρασα κάτω από τη σημαία του ΚΚΕ. Για το λόγο αυτό θέλω να αφήσω αυτόν τον κόσμο σαν κομμουνιστής». Με την επιστολή του ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης ζητούσε από τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ να επιληφθεί εκείνος προσωπικά ώστε, όπως έγραφε: «να γίνει σεβαστή όχι μονάχα η ιδεολογία μου αλλά και οι αγώνες μου για την ενότητα των Ελλήνων. Καθώς επίσης βέβαια και όλα αυτά που ήδη έχω ρυθμίσει, σε συνεννόηση με τη γραμματέα μου Ρένα Παρμενίδου και τον φίλο και Πρόεδρο του Παγκρητίου Συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργο Αγοραστάκη».
Η τελευταία επιθυμία του Μίκη Θεοδωράκη ήταν η νεκρώσιμη ακολουθία και η ταφή να πραγματοποιηθούν στην πατρίδα του, το Γαλατά Χανίων.
